Een paar weken geleden stonden we, bij de Kwai rivier, voor het standbeeld van Takashi Nagase. Ik herinnerde me het verhaal van deze bijzondere man. Toch was ik verbaasd de beeltenis van de Japanner hier te zien. Hier, op deze plek waar hij en zijn volk zo wreed hebben gehandeld. 

De aanleg van de ‘death railway’ , een slagveld 

 In de Tweede Wereldoorlog stierven hier in Thailand, in het gebied bij Kanchanaburi, 15.000 krijgsgevangen en 100.000 dwangarbeiders bij de bouw van een spoorlijn. Ze overleefden de uitputting, ziekte, ondervoeding en de wreedheden van de bewakers niet. Dit alles gebeurde in de zestien maanden die de Japanners nodig hadden voor de aanleg van de meer dan vierhonderd kilometer spoor die Thailand met Birma moest verbinden.

Onder de slachtoffers waren 3.000 Nederlanders. Een van de bekendste bewoners van de krijgsgevangenkampen was de Nederlandse cabaretier Wim Kan. Als hulpje van de kamparts haalde hij het einde van de oorlog. De ellende van zijn verblijf kwam later regelmatig terug in zijn teksten. 

De zeven Oscars die de filmklassieker bridge on the river Kwai in 1957 in de wacht sleepte staan in schril contrast met de vergeelde krantenknipsels, tekeningen en foto’s aan de muur van het JEATH War museum in Kanchanaburi. JEATH staat voor de nationaliteiten (Japanese, English, Australian, American, Thai and Holland) van de bewakers en krijgsgevangenen die hier werkten aan de aanleg van de ‘Death-railway’, tussen Nong Pladuk in Thailand en Thanbyuzayat in Myanmar (Birma). Naast dit museum, dat de gruwelen van 1942 illustreert, staat Takashi Nagase.

Takashi Nagase, tolk

Het standbeeld van de man in pak, staat naast de bamboe barakken van het museum en kijkt in westelijke richting over de rivier Kwai.

Takashi Nagase (1918 – 2011) was een van de Japanse officieren tijdens de  bouw van de spoorlijn en de brug over de Kwai rivier.  Hij was als tolk betrokken bij de ondervragingen en de martelingen van de krijgsgevangenen in het tropische, hete, vochtige, stinkende en door malaria geteisterde gevangenenkamp.

‘Mensen die naar de hel zijn geweest, vergeven niet gemakkelijk’

Na de Tweede Wereldoorlog werkte Takashi Nagase in het gebied bij het zoeken en herbegraven van 13.000 gesneuvelde krijgsgevangenen. ‘Het werk van het zoeken naar lichamen veranderde mijn hele leven’, zei hij later. Hij leefde een tijdje als Boeddhistische monnik en begon in Japan te schrijven en lezingen te geven over de gruwelen die hij had gezien. 

‘Mensen die naar de hel zijn geweest, vergeven niet gemakkelijk’, zei Takashi.  ‘En we waren in de hel’. Toch was het contacteren van slachtoffers en het krijgen van vergeving waar hij de rest van zijn leven naar zocht. Om boete te doen reisde hij meer dan 130 keer naar Thailand en hielp hij bij het oprichten van een Boeddhistische tempel. In 1986 richtte hij de ‘River Kwai Peace Foundation’ op. Deze stichting regelde in de loop der jaren duizenden studiebeurzen voor de lokale bevolking van Kanchanaburi.

In 1976 organiseerde hij de eerste van een reeks reünies van ex-krijgsgevangenen en Japanse soldaten. Dat werd een gespannen bijeenkomst op de beroemde brug waarop de Thaise oproerpolitie toezicht hield, ‘voor het geval dat’.

Vergeving na vijftig jaar haat

Eric Lomax, een officier van het Britse leger, was een van de slachtoffers van Takashi Nagase. Hij schreef over het leven tijdens en na zijn traumatische tijd in het kamp.  Na de oorlog ontving hij een brief van Nagase waarin deze hem om vergeving vroeg. Vijftig jaar na dato reisde de Brit naar Kanchanaburi waar hij de Japanner ontmoette.

‘Ik wist dat hij me al 50 jaar haatte en ik wilde hem vragen of hij me vergaf, maar ik kon geen manier vinden’,  zei Nagase.  Dus ik zei: ‘kunnen we vrienden zijn?’, en hij zei ‘ja’. Ondanks de martelingen die hem decennia later nog steeds parten speelden slaagde de Brit er in zijn vroegere vijand te vergeven waarna er zelfs een blijvend contact en vriendschap tussen beide mannen ontstond.

De autobiografie ‘the railway man’ van Eric Lomax is in 2013 verfilmd. Dankbare studenten plaatsten het standbeeld van Takashi Nagase  in 2006. De film, het standbeeld, het museum aan de Kwai rivier helpen de wens van Takashi Nagase in vervulling te gaan.

‘Lest we forget’
‘Opdat we niet vergeten’